Eelt en likdoorns
Eelt (of eelt) is een bijzonder verhard gebied van de huid dat relatief dik en hard is geworden als reactie op herhaald contact of druk. In de plantkunde wordt de term ook gebruikt om een toestand van verdikte oppervlakken van bladeren of andere plantendelen aan te duiden. Omdat herhaaldelijk contact nodig is, wordt eelt meestal aangetroffen op handen of voeten. Eelt is meestal niet schadelijk, maar kan soms leiden tot andere problemen, zoals infectie. Strakzittende schoenen kunnen vaak eelt op de voeten veroorzaken. Spelers van snaarinstrumenten ontwikkelen eelt op de plaatsen waar hun vingers contact maken met de snaren, maar dit eelt is vaak wenselijk omdat het de pijn van de spanning van de snaren helpt verlichten en het spelen vergemakkelijkt. Dansers krijgen vaak eelt op hun voetzolen van het dansen op blote voeten, wat het maken van bochten minder moeilijk maakt. Spelers van videospelletjes kunnen eelt op hun duimen krijgen, vooral als ze een controller gebruiken met een niet-ergonomisch D-padontwerp. Veelvuldig gebruik van een schrijfinstrument kan leiden tot eelt op de middelvinger, beter bekend als een “schrijversbult”.
Eeltknobbels
Eeltknobbels (ook wel clavi genoemd) zijn speciaal gevormde eeltknobbels van dode huid die meestal voorkomen op dunne of glabberachtige (haarloze en gladde) huidoppervlakken, vooral op de dorsa van tenen of vingers. Soms komen ze ook voor op de dikkere palmaire of plantaire huidoppervlakken. Likdoorns ontstaan wanneer het drukpunt tegen de huid een elliptische of semi-elliptische baan aflegt, waarvan het centrum zich op het drukpunt bevindt, en die geleidelijk breder wordt. Als de weefsels die de likdoorns produceren voortdurend worden gestimuleerd, kan de huid, zelfs nadat de likdoorn is verwijderd of de druk operatief is weggenomen, als een likdoorn blijven groeien.
De naam likdoorn komt van het uiterlijk onder de microscoop. Het harde deel in het centrum van de likdoorn lijkt op een gerstekorrel, dat wil zeggen een trechter met een brede opstaande bovenkant en een spitse onderkant. “Maïs” was vroeger een algemene term voor graan, en de naam is blijven hangen. De wetenschappelijke naam is heloma. Harde likdoorns worden heloma durum genoemd, terwijl zachte likdoorns heloma molle worden genoemd.
De plaats waar de likdoorns voorkomen maakt het verschil tussen zachte en harde likdoorns. Harde likdoorns komen voor op droge, vlakke huidoppervlakken. Zachte likdoorns (die vaak tussen aangrenzende tenen voorkomen) blijven vochtig, waardoor de omliggende huid zacht blijft. Het centrum van de likdoorn is echter niet zacht, maar verhard.
Ontwikkeling
Hoewel eelt zich meestal op de voet bevindt (waar de meeste druk voorkomt), kan het overal op het lichaam voorkomen als reactie op matige, constante “malende” druk. Het is de natuurlijke reactie van de palmaire of plantaire huid.
Bij bespelers van snaarinstrumenten ontstaat bijvoorbeeld eelt op de vingers als ze vaak spelen. Dit helpt de speler eigenlijk, omdat de dikkere huid de vingertoppen beschermt – langdurig spelen is vaak pijnlijk voordat het eelt verschijnt. Als een beginnende speler echter te hard speelt, of met een grote hoeveelheid linker- (vooral) of rechterhand pizzicato, kan er een blaar ontstaan. Drummers kunnen ook eelt op hun voeten en handen ontwikkelen. Eelt op de voeten komt vaker voor bij metaldrummers, waar vaker dubbele basdrums worden gebruikt. Het gebruik van oudere stokken veroorzaakt ook eelt op de handpalmen en vingers van een drummer.
Mensen met eeltknobbels kunnen pijnlijk eelt achter de tweede of derde teen aantreffen. Deze worden veroorzaakt door de ongelijke druk die op de kleinere tenen wordt uitgeoefend. Dergelijke door druk veroorzaakte eeltplekken kunnen zeer pijnlijk zijn en reageren vaak niet op het wegsnijden van het eelt, zachte materialen of steunzolen. Het is niet het eelt dat de pijn veroorzaakt, maar de ernstige verstoring van het evenwicht in de functie van de voet die zijn tol eist.
Schoenen kunnen likdoorns veroorzaken door tegen de bovenkant van de tenen of de voet te wrijven. Voortdurende irritatie kan pijn veroorzaken. Door het wrijvende deel van de schoen uit te rekken, kan de druk verminderen en de pijn stoppen, maar de likdoorn kan blijven bestaan. Als een teennagel of vingernagel tegen de huid schuurt, waardoor deze gedurende langere tijd tussen de oppervlakken wordt afgekneld, kan zich een likdoorn vormen aan de rand van de nagel. Deze zijn moeilijk te behandelen omdat de nagel vaak de primaire oorzaak is.
Soms ontstaat er eelt op plaatsen waar niet wordt gewreven of druk wordt uitgeoefend. Deze hyperkeratosen kunnen verschillende oorzaken hebben. Sommige giftige stoffen, zoals arsenicum, kunnen dikke handpalmen en voetzolen veroorzaken. Sommige ziekten, zoals syfilis, kunnen verdikking van de handpalmen en voetzolen veroorzaken, evenals punctuele hyperkeratosen. Er is een goedaardige aandoening, keratosis palmaris et plantaris, die likdoorns veroorzaakt in de plooien van de vingers en de niet-dragende delen van de voeten. Een deel hiervan kan worden veroorzaakt door actinische keratose, die optreedt door overmatige blootstelling aan de zon, de maan, of met de leeftijd en hormonale verschuivingen. Eelt komt vaak voor op de bal van de voet, maar kan ook op veel andere plaatsen op het lichaam voorkomen.
Behandeling
Een gebruikelijke methode, vaak uitgevoerd door een podotherapeut, is het wegscheren van het eelt en het eventueel opvullen ervan.
Voor eelt op de voeten is een goedkoop huismiddeltje een voetzeeppoeder bestaande uit borax, jodium en zemelen in warm water op te lossen en de voeten 15 tot 20 minuten in de oplossing te laten weken. Hierdoor wordt het eelt zachter, zodat de dode huidlagen met een handdoek kunnen worden weggewreven. Herhaald weken over een periode van enkele dagen kan vaak zelfs de kern verwijderen met niets meer dan de wrijving van de handdoek.
De meeste likdoorns en eeltplekken onder de voet worden veroorzaakt door de druk van de botten van de voet tegen de huid, waardoor deze niet kan meebewegen met de schoen of de grond. Goed passende schoenen helpen bij sommige van deze problemen, maar soms is een andere ingreep nodig om de voet volledig van het probleem te verlossen. De meest eenvoudige behandeling is het plaatsen van een wrijvingsverminderende binnenzool of materiaal in de schoen, of tegen de voet. In sommige gevallen vermindert dit de pijnlijkheid zonder dat het eelt daadwerkelijk verdwijnt.
In veel situaties is een verandering in de functie van de voet nodig door het gebruik van een orthese. Dit vermindert de wrijving en druk, waardoor de huid kan rusten en stopt met het vormen van beschermende huidbedekkingen.
Een mes gebruiken om het weg te snijden is gevaarlijk omdat dit kan leiden tot bloedingen in de voet en infecties.
Op andere momenten is een chirurgische correctie van de druk nodig.